Stare rasy kur niosek
 

Z uwagi na wzrastające zainteresowanie starymi rasami kur i ich ochroną przed wyginięciem warto przybliżyć ich walory, charakterystykę oraz możliwości wykorzystania tych ptaków w chowie gospodarskim.

Wraz z rosnącą intensyfikacją produkcji i hodowli drobiu stare rasy kur ( rodzime i te zapożyczone ) zostały wyparte przez wysokowydajne mieszańce. A przecież ptaki te posiadają wiele zalet, zważając na długie tradycje chowu stanowią one cenne dziedzictwo kulturowe.

Dla przemysłowych form produkcji drobiarskiej prowadzi się ostrą selekcję hodowlaną, wyrafinowane metody kojarzeń różnych ras i rodów drobiu po to, aby pozyskać mieszańce, linie, rody o wybitnych cechach użytkowych np. zwiększoną nieśność, bądź szybki przyrost mięsa. Kury takie mają wysokie wymagania żywieniowe i środowiskowe. Niestety wszystko ma swoją cenę.

W intensywnej produkcji drobiu ptaki zatraciły wiele naturalnych zachowań i cech np. samodzielność w zdobywaniu pokarmu, posiadają obniżoną odporność na choroby, utrata zdolności adaptacyjnych do warunków atmosferycznych, zatracenie instynktu kwoczenia itp. Te jakże pożądane w chowie cechy posiadają właśnie stare rasy kur.

Obecnie populacja tych kur jest niewielka i jedynie są one utrzymywane w stadach zachowawczych jako rezerwa genetyczna. Utrzymaniem stad zachowawczych rodzimych, starych ras kur nieśnych, ich ochroną oraz badaniami nad wykorzystaniem potencjału genetycznego zajmuje się Instytut Zootechniki - PIB w Balicach k/Krakowa Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki- PIB w Chorzelowie, woj. podkarpackie.

Metoda ochrony rodzimych ras kur opracowana przez zespół pracowników Instytutu Zootechniki jest unikalna na skalę światową.

Są to następujące rasy: Zielononóżka kuropatwiana, Żółtonóżka kuropatwiana, Polbar, Rhode Island Red, Sussex, Leghorn. Stada te stanowią cenne zasoby genetyczne.

Wg Instytutu Zootechniki ptaki te ujawniają w krzyżowaniu towarowym takie cechy jak:

- bardzo dobrą zdrowotność i żywotność,

- zadowalającą nieśność,

- możliwość produkcji mieszańców autoseksingowych ( pisklęta- kurki i kogutki różnią się między sobą barwą puchu i można rozpoznać ich płeć ),

- dobre przystosowanie do trudnych, lokalnych warunków środowiskowych ( na wolnych wybiegach ).

 

Charakterystyka rodzimych ras kur z hodowli zachowawczej

1.Zielononóżka kuropatwiana ( ród Z-11 ) ? rasa w typie ogólnoużytkowym, wyhodowana ok. 1923 r. w Polsce płd.- wsch., zwana była ?kurą galicyjską". Lekka budowa ciała ( w wieku 20 tyg. kury ważą ok. 1,5 ?1,8 kg, koguty 1,7-2,2 kg ) , upierzenie szare ( kuropatwiane ) i jasnozielone skoki, koguty mają wielobarwne, efektowne upierzenie, zaś kury są szarobrązowe. Znoszą ok. 180-190 jaj o kremowej skorupie (masa 1 jaja to 58-60 g ). Jaja tych kur ( wg badań IZ ) odznaczają się niższym poziomem cholesterolu w żółtku w porównaniu z innymi rasami, a zwłaszcza z wysokowydajnymi mieszańcami ( zestawami ) towarowymi. Kury tej rasy doskonale żerują na wolnych wybiegach, są wytrzymałe na niskie temperatury i choroby, dobrze przystosowane do chowu ekstensywnego. Kury Zielononóżki kojarzy się z kogutami rasy Rhode Island Red ( Karmazyn ) i Leghorn, a ich mieszańce chętnie kupują gospodarstwa przydomowe.

2.Żółtonóżka kuropatwiana ( ród Ż- 33 ) - rasa w typie ogólnoużytkowym powstała z krzyżowania Zielononóżki kuropatwianej z kogutem rasy New Hampshire. Ubarwienie piór ciemnoszare ( kuropatwiane ), żółte skoki i żółta barwa skóry. W 20 tyg. życia kury te ważą ok. 1,55 kg. Jaja o ciemno-kremowej skorupie w liczbie ok. 200-220 szt. i średniej masie 58 g ( w 52 tyg. życia ). W porównaniu z Zielononóżką kuropatwianą kury te lepiej znoszą chów wielkostadny. Koguty rasy Żółtonóżka kuropatwiana są używane do krzyżowania z kurami Rhode Island Red, New Hampshire, Leghorn. Pozyskane mieszańce nadają się do chowu drobnostadkowego, bardzo dobrze wykorzystują zielone, nieograniczone wybiegi.

3.Polbar ? rasa w typie ogólnoużytkowym wytworzona w Polsce w 1948 r. przez prof. L. Kaufman w wyniku krzyżowania kury Zielononóżki kuropatwianej z kogutem rasy Plymuth Rock. Jest to kura lekka o jastrzębiatym upierzeniu, ważąca ok. 1,6 kg ( koguty ważą 1,9-2,2 kg ), znosząca ok. 180-200 jaj o barwie kremowej (średnia masa 1 jaja ok. 55 g ). Charakterystyczną cechą jest tzw. czarna ?brew" w przedłużeniu oka kurek, która różnicuje 1 dniowe kurki od kogutków. Określenie płci na podstawie barwy puchu u Polbarów jest wysokie prawie 100 %. Rasa ta przydatna jest do chowu przyzagrodowego i amatorskiego, odznacza się dobrą zdrowotnością.

4.Rhode Island Red ( rodajlend ) albo Karmazyn ? rasa kur typowo ogólnoużytkowa wyhodowana w XIX wieku w USA w stanie Rhode Island. Upierzenie tych ptaków czerwonobrązowe, masa ciała ok. 2,1 kg, znoszą rocznie ok. 210-230 jaj o brązowej skorupie i średniej masie 59 g. Ptaki te nie są płochliwe, bardzo dobrze żerują i nadają się do chowu przyzagrodowego. Kury Rhode Island Red krzyżowane z kogutem rasy Leghorn, dają potomstwo typowe dla kur nieśnych, a krzyżowane z rasami ogólnoużytkowymi np. Sussex lub Plymouth Rock dają pisklęta autoseksingowe (rozpoznanie płci po zróżnicowanej barwie puchu u kurek i kogutków ).

5.Sussex ( ród S- 66 )? rasa ( saseks ) ogólnoużytkowa pochodząca z Wielkiej Brytanii, wyhodowana w hrabstwie Sussex stąd ta nazwa. Upierzenie gronostajowe (zasadnicza barwa piór biała z czarno obrysowanymi piórami grzywy, ogona, lotek, sierpówek i sterówek ). Kury te znoszą do 200 jaj ( masa 1 jaja 56-58 g ) o jasnobrązowej skorupie i ważą ok. 1,6-2 kg, koguty 1,9-2,4 kg. Kury Sussex krzyżowane z kogutami ras New Hampshire, Rhode Island Red czy Zielononóżki kuropatwianej dają potomstwo autoseksingowe odznaczające się większą nieśnością i lepszą zdrowotnością piskląt.

 6.Leghorn ( ród H- 22 )? rasa typu nieśnego wywodząca się z Włoch, a sprowadzona do Anglii w 1870 r. szybko rozprzestrzeniła się po Europie i świecie z powodu dobrej nieśności i dość niskiego zapotrzebowania na paszę. Kury te posiadają biało-kremowe upierzenie, pomarańczową tęczówkę oczu, żółte skoki, ważą ok. 1,8 kg, znoszą w roku ok. 230-260 jaj ( średnia masa jaja 63 g ) o białej skorupie. Ptaki te posiadają dobrą zdrowotność, żywiołowy i płochliwy temperament, u kur nie występuje instynkt kwoczenia. Nieśność rozpoczynają wcześnie w wieku 4,6-5 miesięcy, przydatne do chowu ekstensywnego i intensywnego.

Aby sprostać rosnącym wymaganiom wybrednych i bogatych konsumentów jak też i konsumentów świadomych wartości produktu spożywczego, produkcja ekologiczna jaj i mięsa drobiowego już ma i będzie miała coraz ważniejsze miejsce w ofercie drobiarskiej.

Istnieje bowiem wręcz nacisk i powrót do tradycyjnych metod utrzymania kur z dostępem do świeżego powietrza, słońca, otwartej przestrzeni na zielonych wybiegach i żywienia opartego o pasze naturalne. Komfort życia drobiu w bardzo dużym stopniu rzutuje na smak i jakość mięsa i jaj.

Na wolno rosnących odmianach drobiu można byłoby oprzeć dziś produkcję regionalnych kurcząt rzeźnych w bardziej przyjaznych dla ptaków ( mniej intensywnych ) warunkach chowu. Np. w Niemczech, we Francji wolno rosnące kurczęta dostarczają na rynek od 10-40 % smacznego mięsa drobiowego, a ich popularność wśród konsumentów europejskich ciągle rośnie.

Nasze wyżej wymienione rasy kur rodzimych i zapożyczonych znakomicie nadają się do ekologicznej produkcji jaj i mięsa. Ptaki te mają umiarkowane tempo wzrostu oraz dobrą odporność na warunki utrzymania i żywienia. Wg badań IZ utrzymywane do 13 lub 14 tyg. życia po selekcyjne kogutki wymienionych ras i rodów osiągają masę ciała ok. 1,5-1,95 kg .

Mięso kurcząt wolno rosnących jest smaczniejsze o intensywniejszym zapachu.

Ze względu na swe piękne upierzenie i niepowtarzalne walory smakowe mięsa i jaj kury te cieszą się dużym zainteresowaniem ze strony gospodarstw przydomowych. Chętnie są kupowane pisklęta 1 dniowe i odchowane. Ptaki te są i mogą być prawdziwą ozdobą podwórka w gospodarstwach np. agroturystycznych, ekologicznych jak i źródłem smacznego, zdrowego mięsa oraz jaj.

Autor: Józefa Kwiatanowska Sekcja Produkcji Zwierzęcej PODR